SCHOOLPLATEN

 

De aardrijkskundige wandplaten zijn door  J.J. ten Have op verzoek van de uitgeverij Joh. Ykema ontwikkeld. Bij iedere serie wandplaten hoort een handleiding waarin J.J. ten Have korte schetsen geeft "diebevatten wat de onderwijzer noodig heeft te weten, om met vrucht deze platen te kunnen behandelen".

 

De schoolplaten  zijn , wellicht aan de hand van foto's, geschilderd. Maar door wie?  In de Fondscatalogie van Ykema en de advertenties staat alleen de naam van J.J. ten Have vermeld. Of hij ze ook schilderde staat nergens aangegeven.

 

Wel staat er in het voorwoord van de tweede druk - 1931, hij is dan 70 jaar -) van de handleiding bij de wandplaten van Nederlandsch-Indië aangegeven dat de heer Eland "de bekende schilder van Indische tafereelen de vriendelijkheid had de schilderstukken na te zien en op te frisschen". Dit doet vermoeden dat J.J. ten Have de eertse uitgaven wel degelijk geschilderd heeft. Zekerheid daarover is er echter niet. 

 

In 1898 werd de eerste serie van 6 aardrijkskundige wandplanten geproduceerd. De onderwerpen lagen bijna allemaal verspreid in de Alpen. J.J. ten Have zegt hierover in de bijbehorende handleiding: "de hele serie kan het begrip gebergte ontwikkelen; zij toont den oorsprong van eene rivier en eene grote rivier zoowel in haren boven- als haren middenloop. Zij kan dienst doen zodra men met zijn leerlingen de grenzen van ons land overschrijdt (b.v. bij de behandeling van de Rijn)".

 

Een van de platen heeft als onderwerp de waterval in de Rijn bij Schaffhausen. Mij is een familiefoto bekend met een vakantiefoto van J.J. tyen Have op die plek. Of hij ook de foto's voor de wandplaten zelf gemaakt blijft helaas in het ongewisse.

 

In 1900 verscheen eveneens de tweede serie met schoolwandplaten "met tafereelen uit Zuid- en Noord-Europa en een poollandschap". Het kan "dienst doen bij de ontwikkeling van tal van aardrijkskundige hoofdbegrippen: kusten, eiland, fjord, vulkaan, enz".

 

Bij de derde serie (ook 1900) verschenen schoolwandplaten met onderwerpen die verspreid over de hele wereld lagen. 

 

En de vierde serie (1901) omvatte foto's van het Rijndal en de Zwitserse Alpen. Ook deze zijn net als de eerste serie schoolplaten bedoeld om het begrip gebergte toe te kunnen lichten.

 

In 1903 verscheen een serie met als onderwerp "Volkeren der Aarde" met platen over eskimo's , kirgiezen, indianen, arabieren en negers in hun eigen leefomgevig. Deze keuze sluit aan bij "het Aardrijkskundig onderwijs zoals  dat tegenwoordig gegeven wordt, neem de beschrijving van de mens in zijn omgeving, de Volkenkunde dus, eene belangrijke plaats in". Aan zo'n serie was volgens J.J. ten Have behoefte  omdat ïn ons land geen wandplaten van volkstypen zijn verschenen, maar ook omdat het butenland in dit opzicht nog zeer weinig heeft geleverd en dat weinige is van middelmatige kwaliteit".

 

De laatste twee series hadden betrekking op Nederlandsch Indië (1910 en 1913). In de bijbehorende handleiding meldt J.J. ten Have dat er nog weinig schoolplaten over Indië beschikbaar zijn. Ze zijn hoofdzakelijk beperkt tot de platen die een aanvulling waren op de bestaande serie schoolplaten  van  den helaas zoo vroeg ontslapen, uitstekende collega Nijland.  Die schoolplaten achtte hij "wat eenzijdig gekozen. Zo waren b.v. de groote  cultures (tabak, suikerriet e.d.) door geen enkele plaat vertegenwoordigd, en hadden de platen alleen op Java betrekking".

 

Alles bijelkaar gaat het om 36 schoolplaten van J.J. ten Have. Ze zijn waarschijnlijk ongeveer 25 tot 30 jaar lang in de verkoop geweest..

Onderstaand zijn er een aantal voorbeelden aangegeven.

 

 

Bij de platen horen de volgende boeken.

 

 

volgnr. TITEL SERIE JAAR DRUK VOORKOMEN:                        Familie/Elders (overig=onbekend)   

 

1

 

Handleiding bij de Aardrijkskundige Wandplaten  1e serie

    1 1898 1 familie
    1 1904 2 familie
2 Handleiding bij de Aardrijkskundige Wandplaten  2e serie
    2 1899 1 familie
    2 1909 2 familie
3 Handleiding bij de Aardrijkskundige Wandplaten  3e serie
    3 1900 1 familie
    3 1917 2 familie
4 Handleiding:  De Volken der Aarde : Zes wandplaten ten gebruike bij het onderwijs 
      1903 1 familie
5 Handleiding: Aardrijkskundige Wandplaten van Nederlandsch-Indië 
      1912 1 familie
      1931 2 (*) familie
      1913 1 familie
6 Handleiding: Aardrijkskundige Wandplaten van Nederlandsch-Indië  2e serie
      ? 1  
7 Over Bergen en Dalen - Geïlustreerd leesboek bij de Aardrijkskundige Wandplaten 1e stukje
      ? 1 ?
8 Over Bergen en Dalen - Geïlustreerd leesboek bij de Aardrijkskundige Wandplaten 2e stukje (behorend bij de 1e en 4e serie schoolplaten)
      1902 1 familie

              

                * Met medewerking van H.J. Moerman

 

 

 

 

 

  1. 1. Flora en fauna in Australië
  2. 2. Chamonix en de Mont Blanc
  3. 3. Chinezen
  4. 4. Aan de Benden Amazone
  5. 5. Arabieren
  6. 6. Aan de Orinoco

 

1. Bergen                                          

2. Het eiland Helgoland                   

3. Het Vierwoudsteden-meer en Flüelen        

4. In het Oerwoud                  

5. Zermatt en de Matterhron          

6. Een Dajaksche Kampong

1. Gezicht op Grenoble en de Alpen     

2. De Eskimo's van Groenland    

3. Een Sawah                                      

4. Gezicht op het Moezeldal           

5.Vierwoudstedenmeer en omgeving        

6. Indianen          

1. Suikerriet                                       

2. Het Rijndal bij Bingen                    

3. Landschap in de Preanger           

4. Een Tabaksplantage                    

5.Nova Zembla                               

6. Een Bataksch Dorp

Maak jouw eigen website met JouwWeb